Kibertəhlükəsizlik elektron məlumatların ötürülməsi, emalı və saxlanılması zamanı konfidensiallığının, tamlığının və əlçatanlığının qorunması ilə bağlı təhlükəsizlik tədbirləridir. Fərdlər, özəl müəssisələr və dövlət qurumları üçün hakerlərin, virusların və zərərli proqramların kiberhücumlarının qarşısını almaq vacibdir.

Bunu  "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə müsahibəsində "Defscope" kibertəhlükəsizlik şirkətinin təsisçisi və direktoru, İNSECO İnformasiya Təhlükəsizliyi Təşkilatı İctimai Birliyinin Həmtəsisçisi,  ABŞ-nin CDW şirkətinin kibertəhlükəsizlik üzrə aparıcı məsləhətçisi Vüsal Salmanlı deyib.

Kiber təhdid növlərinə viruslar, zərərli proqramlar, fişinq hücumları, ransomware, xidmətdən imtina hücumları (DDoS) və s. daxil olduğun deyən Vüsal Salmanlı, bu təhdidlərin şəxsi və ya maliyyə məlumatlarının oğurlanması, məlumatların silinməsi, maliyyə itkisi, nüfuzun zədələnməsi və biznes əməliyyatlarının dayanması kimi risklərə səbəb ola biləcəyini vurğulayaraq təhlükələrdən qorunmaq və onların potensial risklərini azaltmaq üçün kibertəhlükəsizlik tədbirlərinin həyata keçirilməsi vacibliyini qeyd edib.

Kibertəhlükəsizliyin yaranmasına səbəb olan Kiber hücumları kimlər edir sualına cavabında "kiberhücumlar müxtəlif icraçılar, o cümlədən müxtəlif hakerlər, cinayət dəstələri, dövlətlər və dövlət tərəfindən dəstəklənən qruplar tərəfindən həyata keçirilə bilər. Bu icraçıların kiberhücumları həyata keçirmək üçün müxtəlif səbəbləri ola bilər, məsələn, maliyyə qazancı, siyasi və ya ictimai fəallıq, casusluq və ya təxribat", - deyə bildirib.

"Qeyd etmək vacibdir ki, bütün kiberhücumlar xarici icraçılar tərəfindən həyata keçirilmir, çünki işçilər və ya podratçıların (3-cü tərəf şirkətlər) daxili təhdidləri də təşkilatlar üçün risk yarada bilər".

Vüsal Salmanlı eyni zamanda Azərbaycanda kiber hücumlardan qorunmaq üçün hansı tədbirlərin görüldüyündən də danışıb:

"Ölkəmizdə bu istiqamətdə bir çox tədbirlər həyata keçirilir. Bunlardan bəziləri aşağıdakılardır:

1. Ölkəmizin milli kibertəhlükəsizlik strategiyasının və ona bağlı olaraq tədbirlər planının hazırlanması həyata keçirilmişdir.

2. Əhalinin informasiya təhlükəsizliyi və kibertəhlükəsizlik sahələri üzrə maariflənmə səviyyəsinin artırılması üçün təlim və tədbirlər keçirilir.

3. Yerli peşəkar kadrların artırılması üçün müxtəlif kibertəhlükəsizlik mərkəzlərinin yaradılması, yeni təlim və tədris proqramlarının tətbiqi, sahə üzrə qeyri-hökümət təşkilatları və beynəlxalq əməkdaşlıqların inkişaf etdirilməsi kimi vacib tədbirlər həyata keçirilir.

4. Beynəlxalq təhlükəsizlik standartlarının və tənzimləmələrinin (ISO/IEC 27001, PCI DSS, GDPR və s.) özəl və dövlət sektorunda tətbiqi ilə bağlı tədbirlər.

5. Kiber hücumlardan qorunmaq üçün istifadə olunan ən son texnologiyalar, sistemlər və alətlərin tədqiqatı, inkişafı etdirilməsi və tətbiqi".

Aygün İsmayılova

Azərbaycan respublikasında gələn ay baş tutacaq prezident seçkiləri ölkəmizin tarixində öz xüsusi əhəmiyyəti ilə seçilir. 

Bu fikirləri "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə müsahibəsində millət vəkili Tural Gəncəliyev bildirib.

Biz bunu dəfələrlə qeyd etmişik Azərbaycanın ilk seçkiləridir ki, bütün torpaqlarımız üzərində suverenliyimiz bərpa edildikdən sonra Qarabağ da daxil olmaqla, hər bir şəhələrimizdə, qəsəbələrimizdə bu seçki keçirilir. 

"Mən Xankəndi şəhərini təmsil edən millət vəkili olaraq çox xoşbəxtəm ki, artıq seçkilər Xankəndi şəhərində təşkil edilmiş seçki dairəsi üzrə keçiriləcək. Orada hazırda yaşayan, fəaliyyət göstərən insanlar məhz yerindəcə səs vermək hüququnu əldə edəcəklər. Çox önəmli və şərəfli tarixi prosesləri yaşayırıq. Bu seçkilər dünyaya yeni bir reallıq sərgiləmiş Azərbaycanın seçkiləridir. Artıq Azərbaycan əvvəlki Azərbaycan deyil, dünya səviyyəsində öz sözünü deyən regional və qlobal məsələlərlə öz mövqeyini, milli maraqlarını qoruyan güclü bir Azərbaycandır".

"Əminəm ki, bütün Azərbaycan xalqı öz konstitusiya hüququndan istifadə edərək ölkəmizi yeni Azərbaycan dediyimiz parlaq gələcəyə aparan seçkilərdə iştirak edərək, səs verəcəkdir! ",- deyə millət vəkili bildirib.

"Azərbaycan, artıq növbədənkənar prezident seçkilərinə də qalib tərəf kimi gedir".

Bu fikirləri "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə müsahibəsində politoloq Tural İsmayılov bildirib.

"Azərbaycan artıq qalib tərəf kimi regionda geniş şərtlər yaradır. Yeni şərtləri diqtə edən tərəfdir. Əlbəttə ki, qələbə qazanan bir ölkə kimi qalib diqtəsi yaradan Azərbaycan, artıq növbədənkənar prezident seçkilərinə də qalib tərəf kimi gedir və nəzərə almaq lazımdır ki, məhz Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinin bərpasından sonra növbədənkənar prezident seçkilərinə gedilir. İlham Əliyev 2018-ci il seçkilərində də özünün və qarşısında duran əsas hədəfləri elan etmişdir və prezident seçildikdən sonra çox həssas və gərgin 2020-ci ildə qlobal pandemiyanın dünyanı cənginə aldığı bir vaxtda məhz prezident İlham Əliyev liderliyi ilə Azərbaycan öz torpaqlarını işğaldan azad etdi. Daha sonra isə 2023-cü ildə Azərbaycan lokal antiterror tədbirləri ilə suverenliyini tam bərpa etdi. Bundan sonra artıq ölkədə yeni reallıqlar yaranıb. 

Ölkənin regionda yeni reallıqların formalaşmasında rolu artıb və müstəqil Azərbaycanın tarixində bütün ölkə ərazisində bu seçkilər keçiriləcək. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu seçkilər həm də ərazi bütövlüyümüzün və suverenliyimizin təsbiti deməkdir. Artıq torpaqları işğalda olmayan bir ölkədə prezident seçkiləri keçirilir. Prezident seçkiləri 2025-ci ildə olacaqdı. Ancaq dediyim kimi, artıq bu qələbədən sonra yeni reallıqlar formalaşıb, eyni zamanda bu reallıqların fonunda Azərbaycanın baxışı idarəetmə modeli ilə bağlı islahatlar həyata keçirilir. Qarşıda dövlətimizin böyük hədəfləri var və bu konteksdə növbədənkənar prezident seçkilərinin tarixi əhəmiyyəti olacaq".

Cənab Prezident çıxışında Azərbaycandan Azərbaycana keçiddə heç bir yoxlama olmayacağı fikrini bildirdi. Əsas məsələ budur ki, həm Naxçıvan eyni zamanda Azərbaycanın digər bölgələri arasında ermənilər çalışırdılar ki, Qarabağ məsələsi də başlayanda bu quru sərhədlər yoxa çıxsın. Bu gün artıq Zəngəzur dəhlizinin açılması, məhz həmin quru sərhəddin də, quru yolun da açılması deməkdir. 

Bu fikirləri "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə müsahibəsində millət vəkili Arzu Nağıyev bildirib.

Bunun ən yaxşı çıxış yolu məlum məsələdir ki, digər dövlətlərin ərazisindən deyil, birbaşa Zəngəzur dəhlizi, məhz dəhliz vasitəsilə bu yolun keçməsidir. Yəni, başqa cür ola da bilməz. Çünki bu tək Ermənistanın və yaxud digər dövlətlərin istəyi deyil, bu dünya miqyasında elə bir yoldur ki, logistik daşımalarda istər region, istərsə də digər dövlətlər üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məhz buna görə də Cənab Prezidentin dediyi həmin məsələ çox mühüm məsələdir və ermənilər də bundan özləri üçün nəticə çıxarmalıdır.

“Bu, tək Azərbaycan üçün önəm kəsb etmir, hətta Ermənistanın özü tənəzzülə uğramış iqtisadiyyatını vəziyyətdən çıxarmaq üçün bu yolun açılmasında maraqlı olmalıdır”,- deyə millət vəkili bildirib.

Bir neçə gün öncə Türkiyə tərəfi də belə bir açıqlama yaydı ki, artıq müsbət siqnallar var. Ermənilər dərk edir ki, tək İran və Gürcüstan vasitəsilə çıxışlar deyil, eyni zamanda bu yol vasitəsilə onlar öz yüklərini də, eyni zamanda daşımaların da Avropaya çatdırmaq imkanına malikdirlər. Yəni həm Türkiyə sərhədinin, həm də Zəngəzur dəhlizinin açılması müsbət bir haldır. Azərbaycan daima bunun tərəfindədir. Düşünürəm ki, bu yol mütləq şəkildə açılmalıdır və açılacaqdır.

BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) Bakıda keçirilməsi qərarı Azərbaycan üçün müasir tariximiz, diplomatik münasibətlər, qlobal təşkilatlarda təmsilçilik baxımından çox önəmli və əhəmiyyətli hadisədir.

Bu fikirləri "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə müsahibəsində millət vəkili Tural Gəncəliyev bildirib.

"Azərbaycan bildiyimiz kimi Şərqi Avropa qrupundan seçilmişdir. Bu kompromis əsasında Azərbaycanın namizədliyi dəstəklənmişdir. Hətta Ermənistan belə Azərbaycanın xeyrinə öz namizədliyini geri götürmüşdür və beləliklə də yekdilliklə Azərbaycanda 2024-cü il BMT-nin İqlim Dəyişikliyi ilə bağlı Konfransının 29-cu sessiyasının keçirilməsi qərara alınmışdır.

İlk dəfə olaraq Şərqi Avropa qrupunu təmsil edəcək ölkə olaraq Azərbaycan Avropa İttifaqının üzvü olmayan bir ölkə kimi bu konfransı keçirəcək. Biz bu konfransın keçirilməsi tarixinə baxsaq, Avropada İspaniya, İtaliya, Almaniya, Fransa və İngiltərə kimi ölkələrdə keçirilmişdir və həmişə də demək olar ki, Avropa İttifaqı üzvlərinin öhdəsinə düşübdür. Bu dəfə yeni bir coğrafiya MDB məkanında, Avrasiya məkanında, Türk dünyasında ilk dəfə olaraq Azərbaycanda keçiriləcək. 

Hazırkı müasir qlobal məsələlərdə iqlim dəyişikliyi, ətraf mühit məsələləri çox önəmli rol oynayır. Beynəlxalq təşkilatlar, dünya ictimaiyyəti bu məsələyə həssas yanaşır. Biz bu tədbirin keçirilməsi ilə həm bu mövzu kontekstində öz mövqeyimizi bildirəcəyik, həm də Azərbaycanın qlobal təşkilatlarda nüfuzunu artırmaq baxımından çox önəmlidir. İmicimizin gücləndirilməsi, dünyada Azərbaycanın stabil güclü bir tərəfdaş olması baxımından önəmlidir və yumuşaq güc dediyimiz alət kimi istifadə olunmalı və Azərbaycanın daha da tanıdılması, güclü bir ölkə kimi təqdim edilməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Bu hadisə ilə bağlı 10 minlərlə insanlar bu tədbirdə iştirak etmək üçün Azərbaycana gələcəklər.

Son zamanlar Azərbaycanın əldə etdiyi uğurlu tədbirlərin, addımların siyahısına baxsaq, ölkəmiz bir neçə illər bundan öncə BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü seçilmişdir. Azərbaycan ilk dəfə olaraq Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etdiyi dövrdə Qoşulmama Hərəkatının ən uğurlu və ən yaddaqalan dönəmi kimi tarixə düşdü. Nəhayət belə bir İqlim Dəyişikliyi ilə bağlı COP29-cu sessiyasının Azərbaycanda keçirilməsi çox əhəmiyyətli hadisə kimi tariximizə düşəcək".

Məlumdur ki, regionda sülhün bərqərar olması üçün humanist addımların atılması çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Bir müddət öncə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyası və Ermənistan Baş Naziri Aparatı arasında danışıqlar aparıldı. Bu danışıqların nəticəsi kimi humanizm prinsiplərinə sadiqlik nümayiş etdirilərək Azərbaycan tərəfindən 32 erməni hərbçisinin, Ermənistan tərəfindən isə 2 azərbaycanlı hərbçinin azad edilməsi barədə razılıq əldə edildi. Ermənistana qaytarılması nəzərdə tutulan 32 nəfər ,hansı ki, 26 nəfəri 2020-ci ilin dekabrında Hadrut istiqamətində keçirilmiş antiterror əməliyyatları zamanı həbs edilmişdir. Qalan 6 nəfər isə müxtəlif vaxtlarda sərhədi keçərkən saxlanılmışlardır.

Bu fikirləri "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə müsahibəsində millət vəkili Arzu Nağıyev bildirib.

“Bunlar da artıq öz cəzalarının böyük bir hissəsini çəkiblər. 32 nəfərlik siyahıya Azərbaycan xalqına qarşı müharibə cinayətləri və bəşəriyyət əleyhinə cinayət törətmiş qondarma rejimin rəhbərləri daxil deyil və bunlar daxil olmayacaqlar. 

Eyni zamanda gələcəkdə iki ölkə arasında sülhün bərqərar olması baxımından ümumiyyətlə bu mübadilə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bizim hərbçilərə gəldikdə isə Naxçıvan tərəfindən dumanlı şəraitdə yolu azaraq Ermənistan tərəfinə keçmiş 2 Azərbaycan hərbçisini əsir götürmüş, eyni zamanda onlara qarşı bir sıra cinayətlərin törədilməsinə dair saxta ittihamlar irəli sürülmüş, qurma məhkəmələri əsasında həbs olunmuşdu. 

2020-ci il 44 Günlük Vətən Müharibəsindən, 2023-cü ilin antiterror tədbirlərindən sonra Azərbaycan ərazisində də bir qrup Ermənistan hərbçisi keçərək müəyyən cinayətlər törətməyə cəhd etmişdir. Bunun qarşısı alınaraq onlar da saxlanılmışdır. Yəni Azərbaycan və Ermənistan arasında əldə olunmuş razılığa əsasən, bu mübadilə çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir, humanist addımdır və gələcəkdə də iki ölkə arasında sülh müqaviləsi imzalanması istiqamətində atılacaq addımlarda mühüm əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. 

Bundan başqa xoş niyyətin təzahürü olaraq Ermənistan BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına tərəf dövlətlərin 29-cu konfransına ev sahibliyinə öz namizədliyini geri götürdü və Azərbaycanın namizədliyini təsdiqlədi. Bu da öz növbəsində mühüm addımdır. Azərbaycan Ermənistan arasında həmçinin regionda sülhün bərqərar olunması üçün çox önəmli faktdır. 

Düşünürəm ki, həm Cənab Prezidentin bu humanist addımı bizim 2 nəfər hərbçimizin ailəsinə böyük sevinc, səadət, xoşbəxtlik gətirir. Bu dövlətimizin özünün əsgərinə qarşı, özünün zabitinə qarşı, özünün vətən keşiyində duran hər bir şəxsə qarşı atdığı humanist addımdır.

Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, bu mübadilə heç bir vasitəçi olmadan məhz Azərbaycan və Ermənistan arasında olan birbaşa danışıqlar və əlaqələr nəticəsində əldə edilib. Bu bir daha göstərir ki, regionda olması üçün vasitəçilər belə olmadan sülh müqaviləsinin imzalanması istiqamətində addımlar atmaq mümkündür. Yəni istər Avropa, istərsə də Qərb dövlətləri çalışırlar ki, bu vasitəçilik missiyasını həyata keçirərək müəyyən özləri üçün də bir vasitəçi rolundan istifadə etsinlər. Bu və ya digər şəkildə regionda aparılan siyasətə öz təsirini göstərsinlər. Lakin Azərbaycanın öz daxili və xarici siyasəti var. Birbaşa danışıqlar bunun bir təzahürüdür. Düşünürəm ki, bu istiqamətdə də mühüm addımlar atılacaqdır”.

Aminə Nəzərova