23 sentyabr tarixində VII çağırış Milli Məclisinin fəaliyyətə başladığı ilk iclasında Prezident İlham Əliyev millət vəkilləri qarşısında çox mükəmməl nitq ilə çıxış etdi. Bu çıxışı əslində Milli Məclisin və millət vəkillərinin qarşıdakı dövr üçün yol xəritəsi adlandırmaq olar. Dövlət başçısı çıxışda olduqca mühüm mesajlar səsləndirib ki, bu mesajların hər biri  ölkəmizin strateji hədəflərini, qarşıda duran prioritet istiqamətləri əhatə edir. Yeni formalaşmış parlamentin işinə uğurlar arzulayan cənab Prezident Milli Məclisin və deputatların öz işi ilə ölkəmizin hərtərəfli inkişafına töhfə verəcəyinə əminliyini ifadə edib. Vurğulanıb ki, bu ilki prezident və parlament seçkiləri müstəqil ölkəmizin tarixində ilk dəfə idi ki, bütün ərazilərimizdə keçirilib. Bunun tarixi hadisə olduğunu bildirən ölkəmizin başçısı II Qarabağ müharibəsini və suverenliyimizin tam bərpa edilməsinin dünya miqyasında tarixi hadisə kimi səciyyələndirib.

Mövzü ilə bağlı "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə açıqlama verən millət vəkili Məlahət İbrahimqızı deyir ki, Prezident İlham Əliyevin yeni formalaşmış parlamentdə çıxışı ölkəmizin gələcəyi, qarşıdan duran vəzifələr, hədəflərə yönəlik mühüm yol xəritəsi hesab etmək olaq.

“Azərbaycan xalqının güclü iradə, birlik göstərərək 30 il davam edən işğala son qoyduğu və bu reallığın artıq dünya birliyi tərəfindən qəbul edildiyi parlamentarilərin diqqətinə çatdırıldı. Bu baxımdan 2024-cü il Azərbaycan tarixində müstəsna əhəmiyyət kəsb edən hadisələrlə zəngin bir təqvim oldu. Çünki bu il prezident və parlament seçkiləri bütün ölkə ərazilərində keçirildi. Dövlətimizin başçısının da bildirdiyi kimi II Qarabağ müharibəsi və antiterror əməliyyatı nəticəsində suverenliyimizin tam bərpa edilməsi ölkə qarşısında yeni imkanlar, yeni üfüqlər açır. Artıq 30 ilin işğalı arxada qaldı. İndi ölkəmiz genişmiqyaslı quruculuq, inkişaf işinə qədəm qoyub. Cənab Prezident İlham Əliyevin proqram xarakterli nitqində hazırkı dövrə kimi əldə edilmiş nəticələr təhlil edilib və qiymətləndirilib. Eyni zamanda ölkəmizin və xalqımızın qarşısında duran əsas vəzifələr göstərilib. Vətən müharibəsində tarixi qələbə və suverenliyimizin tam bərpa olunması və ondan sonra formalaşmış yeni bir reallıq var. Yeni situasiya məhz İkinci Qarabağ müharibəsi və suverenliyimizin tam bərpa edilməsi dünya miqyasında tarixi hadisə kimi bu gün daha çox önə çıxır. Təbii ki, bunu şərtləndirən amillər Azərbaycan xalqının birliyi, iradəsi, dövlətin gücü qələbənin əsasını təşkil edib”.

Deputat qeyd etdi ki, milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi əsas məsələdir. Dövlətimizin hərbi gücünün artırılması bu mənada xüsusi önəm kəsb edir. Birinci nömrəli vəzifə hərbi gücümüzün artırılmasıdır. Dünyada gedən proseslər, yeni münaqişə, müharibə ocaqlarının yaradılması və ətrafda gərginliyin artması, eyni zamanda, Ermənistanda revanşizm meyilləri bu sahəyə daim diqqət göstərməyə vadar edir. Ölkəmizin hərbi gücü olmasa, heç bir müstəvidə uğuru təmin emtək mümkün olmaz.

“Müstəqil Azərbaycan tarixi, o cümlədən 30 illik işğal bunu əyani şəkildə göstərir. Əgər hərbi imkan və gücümüz olmasaydı torpaqlarımızı işğaldan azad edə bilməzdik. Müzəffər Ali Baş komandanın bu sahəyə diqqət çəkməsi sözsüz ki, qarşıya yeni vəzifələr qoymaqla yanaşı hər kəs üçün də verilmiş bir mesaj kimi səciyyələnir. İkinci Qarabağ müharibəsindən keçən dövr ərzində Azərbaycanın öz hərbi gücünü artırması, yeni silahlı birləşmələrin yaradılması, xüsusi təyinatlı qüvvələrin say tərkibinin bir neçə dəfə artırılması, yeni xüsusi təyinatlı qüvvələrin, komanda qüvvələrinin, digər xüsusi təyinatlı silahlı birləşmələrin yaradılması mühüm amil hesab olunur. Həmçinin ölkəmizdə hərbi sənaye kompleksinin gücləndirilməsi vacib önəm kəsb edir. Ermənistanın Fransa və digər Qərb ölkələrinin hərbi yardımı fonunda silahlandırılması kimi faktlar mövcuddur”.

M.İbrahimqızı vurğuladı ki, prezidentimiz çıxışında həmçinin  ideoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi istiqamətində atılan addımların diqqətə mərkəzində olduğunu söyləyib.

“Azərbaycana qarşı ideoloji təxribatlar davam etdiyi qeyd olunub. Sözsüz ki, bu kimi təxribatlara qarşı xalqımızın güclü iradəsi və milli ruhu sayəsində lazımı cavab verildiyi də məlumdur. Bu xüsuda gənc nəslin milli ruhda böyüməsi olduqca önəmli faktordur. Çünki bu günki gənclik Azərbaycanın gələcək inkişafının əsas təminatçısıdır. Azərbaycanın qarşısında duran əsas məsələlərdən biri sözsüz ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpasıdır. Müharibədən sonra bu ərazilərin bərpası üçün Azərbaycan dövləti bütün zəruri addımları atıb. Hazırda bu istiqamətdə işlər yüksək sürətlə davam edir. Məhz bunun nəticəsidir ki, 8 mindən çox keçmiş köçkün artıq Qarabağ və Şərqi Zəngəzura yerləşib. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə məktəblər, xəstəxanalar, sosial obyektlər, kəndlər salınır. Mədəni, tarixi irsimizin qorunması üçün əməli praktiki işlər görülür, tarixi abidələr bərpa edilir. Ermənilər tərəfindən dağıdılmış 7 məscid yenidən qurulub, 8-ci məscidin inşası hazırda davam edir. Azərbaycana bu məsələdə bir neçə dost-qardaş ölkə töhfə versə də ölkəmiz bütün işləri öz hesabına edir”.

Millət vəkili onu da qeyd etdi ki, bütün bunlarla yanaşı ölkəmizin iqtisadi inkişaf strategiyası hər zaman diqqət mərkəzindədir. Ölkəmizin başçısı da çıxışında qeyd etdi ki, 8 ayda iqtisadiyyat 4 faizdən çox artıb, qeyri-neft sektorunda artım 7 faiz olub. Eyni zamanda son beş ildə minimum əməkhaqqı 2,7 dəfə, minimum pensiyanın 2,5 dəfə artdığını söyləyən dövlətimizin başçısı gələn ildən minimum əməkhaqqı və minimum pensiyanın yenə də artırılacağını bildirib.

“Bütün bunlar ölkəmizdə həyata keçirilən sosial siyasətin davamlılığını təmin etmək üçün iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun inkişafı, yerli istehsalın genişlənməsi amilləri hesabına təmin edilib. Hazırda Ermənistanla münasibətlərin normallaşması, sülh danışıqları və digər məsələlər istiqamətində müzakirlərin davam etdiyi də deputatların nəzərinə çatdırıldı. Sülh təşəbbüsünün Azərbaycan tərəfindən irəli sürülməsinə baxmayaraq hazırda Ermənistanı süni şəkildə məsələni uzatmağa çalışır. Görünən odur ki, daim havadarlarının diktəsi ilə oturub-duran Ermənistan mümkün qədər sülh prosesini uzatmaqla özünün çirkin niyyətlərini reallaşdıracağına ümid edir. Bu xüsusda Avropa İttifaqının missiya adı altında Ermənistana göndərmiş olduğu qruplar və digər faktlar bu ölkəni sülh prosesini pozmağa həvəsləndirir. Qərbdən gələnlərin binokl diplomatiyası həyata keçirməsi bunun bariz nümunəsidir. Ona görə də, bu müstəvidə Ermənistanla yanaşı Qərbin ikiüzlülüyü, riyakarlığı daha qabarıq görünür. Azərbaycanın sülhlə bağalı tələbləri konkretdir. Ermənistan Azərbaycana qarşı rəsmi ərazi iddialarına son qoymalı, konstitusiyasına dəyişiklik edilməli və ATƏT-in Minsk qrupu da ləğv olunmalıdır.

Ölkə başçısının nitqində diqqətçəkən mühüm məqamlardan biri də Azərbaycanın xarici siyasət prioritetləridir. Hətta işğal dövründə Azərbaycanın təbii olaraq xarici siyasəti əsasən münaqişənin ədalətli həllinə yönəldiyi qeyd edilib. Tarixi Zəfərdən sonra isə ölkəmizin xarici siyasətində fərqli istiqamətlər mövcuddur. Bu müstəqil, prinsipial, xarici siyasətin əsas istiqamətləri hesab edilir. Sözsüz ki, Azərbaycan ikitərəfli formatda qarşılıqlı hörmət əsasında istənilən ölkə ilə əməkdaşlığa hazırdır. Bu mənada ölkəmiz diktə yolunu, ittiham, qaralama metodlarını heç vaxt qəbul etməyəcək və buna qarşı özünün bütün imkanları ilə layiqli formada mübarizə aparacaq. Azərbaycan ləyaqətli, qürurlu dövlət kimi tarixi Zəfərdən sonra beynəlxalq nüfuzu daha da güclənib. Ölkəmiz bir çox məsələlərə görə artıq beynəlxalq ictimaiyyətin dəstəyini qazanmış ən etibarlı tərəfdaşdır. Bunun bariz nümunəsi COP29-un Azərbaycanda keçirilməsidir. Məhz 200-ə yaxın ölkə tərəfindən qəbul edilmiş bu tarixi qərar Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun, hörmətinin göstəricisidir. Bu gün ölkəmizin bütün qitələrdə dostlarının sayı artır. Azərbaycanın vaxtilə mövcud olmadığı bölgələrlə ciddi təmaslar qurulur. Həmçinin ölkəmiz ənənəvi tərəfdaşlarla, dostlarla münasibətlərini uğurla davam etdirir. Bütün bu uğurlara isə Azərbaycan Ulu Öndər Heydər Əliyevin strategiyası və cənab Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi praqmatik siyasət nəticəsində nail olub”, - deyə o sonlandırdı.

Mehman Mirzəzadə

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev sentyabrın 20-də Xankəndi şəhərində Qarabağ Universitetinin təmirdən sonra açılışında iştirak edib.

Prezident İlham Əliyev 2023-cü il noyabrın 28-də “Qarabağ Universitetinin yaradılması haqqında” Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, regionun sosial-iqtisadi ehtiyaclarına uyğun yüksəkixtisaslı kadr tələbatının ödənilməsi və tarixən mövcud olmuş təhsil ənənələrinin yaşadılması məqsədilə Xankəndi şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsinin əsasında Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyində “Qarabağ Universiteti” publik hüquqi şəxs yaradılıb.

Bəs Qarabağ Universitetinin açılmasın necə qiymətləndirməliyik? Prezidentin etdiyi çıxışlar gənclərə nə vəd edir?

Mövzu ilə bağlı "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə açıqlama verən politoloq Tural İsmayılov deyir ki, artıq Xankəndidə tədris sistemi bərpa olunub və bu çox qürurverici, tarixi hadisədir. 

“Prezidentin Xankəndiyə səfəri, onun açılışda iştirak etməsi, gənclərlə bağlı verdiyi açıqlamalar böyük əhəmiyyətə malikdir. Xankəndidə prezidentin etdiyi çıxışlar, vətənpərvərliyə çağırışla bağlı çağırışları hər bir gəncə mayak olacaq. İlham Əliyev Xankəndidə etdiyi çıxışlarda çox vacib nüanslara toxundu. Aktiv şəkildə Ermənistanı silahlandıran, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü mübahisələndirən, həmçinin ölkəmiz ilə bağlı qəbuledilməz fikirlər və açıqlamalar səsləndirən qüvvələrə qarşı da Prezidentin etdiyi çıxışların çox böyük əhəmiyyəti var”. 

T.İsmayılov deyir ki, Qarabağ universitetinin açılması çox böyük tarixi hadisədir. Xankəndi 30 il ərzində erməni separatçıları və onların dəstəkçiləri tərəfindən işğal altında olub. Bu gün işğaldan azad edilmiş, Azərbaycanın ən gözəl şəhərlərindən olan Xankəndidə “Qarabağ” universitetinin fəaliyyətə başlaması, müxtəlif bölgələrdən olan tələbələrimizin məhz təhsil üçün Qarabağ Universitetini seçməsi, tarixi əhəmiyyətə malik olan hadisədir. Bu universitetin açılması həm təhsilin, həm də ölkəmizin inkişafı üçün müstəsna əhəmiyyət daşıyır.

Mədinə

Ermənistan nə aprel döyüşlərindən, nə Günnüt döyüşlərindən, nə də Tovuz döyüşlərindən özü üçün bir ibrət dərsi götürmədi. Əksinə, Ermənistan hər dəfə vəziyyəti daha da gərginləşdirməyə davam etdi.

Bu sözləri "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə açıqlamasında hərbi ekspert Ədalət Verdiyev bildirib.

“2020-ci ilin sentyabrın 27-də Ermənistan tərəfinin irimiqyaslı hərbi əməliyyatlara başlamasına, ordumuzun mövqelərinə və mülki yaşayış məntəqələrinə atəş zərbələri endirməsinə cavab olaraq Azərbaycan ordusu Ali Baş Komandanın əmri ilə əks-hücum əməliyyatına başladı və bu əməliyyat “Dəmir Yumruq” adını alaraq xalqımızın Vətən Müharibəsinə çevrildi. Dövlətimizin, xalqımızın və ordumuzun birləşərək “Dəmir Yumruğa” çevrilməsi müharibənin Azərbaycan xalqının qələbəsi ilə başa çatmasının əsas faktoru oldu”.

26 il boyunca Azərbaycan ərazilərində yaratdığı “Ohanyan səddi”nin cəmi bir neçə saat içərisində darmadağın edildiyini bildirən ekspert, düşmənin böyük itkilərə, o cümlədən şəxsi heyyət, texnika, avadanlıq vasitələri və nəzarət etdiyi ərazilərin itkilərinə məruz qaldığını, çətin iqlim, mürəkkəb relyef şəraitində ordumuzun əsl qəhrəmanlıq nümunələri nümayiş etdirdiyini qeyd edib.

Ə.Verdiyev vurğulayıb ki, Şuşa şəhərinin azad olunması ümumilikdə dünya hərb tarixinin analoqu olmayan nadir nümunələrindən biridir. Şuşanın azad olunması Azərbaycan ordusunun nə qədər geniş imkanlara malik olduğunu həm Ermənistana, həm onun havadarlarına, həm də bütün dünyaya nümayiş etdirmiş oldu.

“Vətən müharibəsi zamanı döyüş əməliyyatları əsasən pilotlu və pilotsuz aviasiyanın, artilleriyanın, motoatıcı hissədə bölmələrin qarşılıqlı əlaqəsinin təşkil edilməsi ilə həyata keçirilirdi. Biz torpaqlarımızı fasiləsiz olaraq yanlız və yanlız düşmən mövqelərini azad etməklə həyata keçirdik.

Düşmənin müharibədəki itkiləri 5 milyard manatdan çox dəyərə malik idi. Bundan əlavə, düşmən 11 mini fərari olmaqla, 12 mindən çox yaralı və 5 minə yaxın şəxsi heyyət itirdi. Düşmənin silah, texnika və avadanlıqları Azərbaycan ordusu tərəfindən qənimət olaraq ələ keçirildi.

Vətən müharibəsi zamanı qəhrəman Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Ermənistan hərbi birləşmələrinin 4 il ərzində tədricən işğal etdiyi və 30 ilə yaxın dövr ərzində işğalda saxlayaraq ərazilərimizdə güclü hərbi istehkamlar, maneələr yaratmasına baxmayaraq, bu əraziləri cəmi 44 gündə azad etdi. 44 Günlük Vətən Müharibəsi nəticəsində Azərbaycan Respublikasının müstəqillik tarixində ilk dəfə olaraq ərazi bütövlüyü bərpa olundu. Ermənistan Azərbaycan qarşısında məğlub olaraq kapitulyasiya aktını imzalamağa məcbur oldu. Beləliklə, məhz Azərbaycan bu müharibədə parlaq bir qələbə qazanaraq torpaqlarımızın işğalına son qoydu. Vətən müharibəsi Azərbaycanımızın ən şanlı zəfər tarixindən birinə çevrildi”, - deyə ekspert sonlandırıb.

Aminə Nəzərova

Bu gün – sentyabrın 19-u Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Qarabağda keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirlərindən bir il ötür. Bu hadisə ən yeni tariximizin şanlı, parlaq səhifələrindəndir.

Bunu "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə politoloq Turan Rzayev bildirib.

O qeyd edib ki, Müzəffər Ordumuz antiterror tədbirləri nəticəsində ölkəmizin suverenliyini tam bərpa etdi. Bununla həm də “Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi”nin “Dağlıq Qarabağ” mərhələsi başa çatdı. Bu gün sadəcə sülh müqaviləsinin imzalanmaması səbəbindən hazırkı vəziyyəti “Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi” adlandırırıq.

"Əslində, lokal xarakterli antiterror tədbirləri keçirilməyə də bilərdi. Ermənistan və onun himayə etdiyi xunta rejimi 10 noyabr bəyanatına əməl etsə, Qarabağ iqtisadi rayonunda törədilən genişmiqyaslı təxribatlar olmasa, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri tərk-silah edilsəydi, proses çox fərqli olardı. Lakin Qarabağ iqtisadi rayonunda törədilən genişmiqyaslı təxribatlar, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin tərk-silah edilməməsi, ən önəmlisi xunta rejiminin reinteqrasiyada maraqlı olmaması Bakını lazımi addımları atmağa vadar etdi.

Lokal xarakterli antiterror tədbirləri dərindən araşdırılası, diplomatiya, hərb tarixinə qızıl hərflərlə yazılacaq hadisədir. Bu, xüsusilə hərbi baxımdan dünya tarixində mislinə az rastlanan, minimum itki ilə maksimum nəticə əldə edilən nadir əməliyyatlardandır. Əməliyyat zamanı mülki şəxslər arasında itkilərin olmaması mühüm məqamdır. Hətta işğalçı qüvvələr hərbi hiyləyə əl ataraq tibbi və mülki nəqliyyat vəsitələrindən, habelə mülki obyektlərdən hərbi məqsədlər üçün istifadə etsə də, Ordumuz bu hiylələri yüksək peşəkarlıqla boşa çıxardı. Əməliyyatlar gedərkən Müdafiə Nazirliyinin təqdim etdiyi videomateriallardan da görünür ki, Ordumuz  PUA-lardan zərbə endirilmədən öncə obyektlərin mülki ya da hərbi olduğunu müəyyənləşdirir, daha sonra zərbə gerçəkləşirdi.

Diplomatik sferada isə başda Prezident İlham Əliyev olmaqla dövlətin bütün şəxslərinin, resurslarının səfərbər olduğu, ehtimal təzyiq ya da sanksiya risklərini bloklamaq üçün yüksək səylə işlərin getdiyini görmək olurdu. Ən önəmli uğur isə lokal xarakterli antiterror tədbirləri zamanı dezinformasiya sahəsində görülən işlərdir. Ermənsitan təkcə cəbhədə deyil, həmçinin informasiya cəbhəsində də müharibəni uduzdu. Artıq daha peşəkar və daha operativ arxa cəbhə onları qarşıladı.

Nəticə etibarilə sentyabrın 19-u Silahlı Qüvvələrimizin Qarabağda keçirdiyi lokal xarakterli antiterror tədbirləri ilə Azərbaycan yaşı əsri ötən münaqişəni tam həll etdi. Bununla həm 100 illik separatçılıq, həm 30 ildən çox davam edən işğal, həm də regiondakı reallıqlar əsaslı surətdə dəyişdi", - deyə o bildirib.

Son günlər paytaxtda tıxaclar müşahidə olunur. Sakinlər, sürücülər bu haldan olduqca narazıdırlar. Pik saatlarda şəhərin iflic vəziyyətdə olması bir çox suallar doğurur. Bəs tıxacın yaranmasının səbəbləri nələrdir? Bunun qarşısı necə alına bilər?

Mövzu ilə bağlı "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-in suallarını cavablandıran nəqliyyat ekspertu Rauf Ağamirzəyev bildirib ki, bunlardan biri kimi beynəlxalq tədbirin keçirilməsi və tədbirlərlə əlaqəli əsaslı təmir işlərin görülməsidir. Bir küçə bağlanırsa, axınlar digər küçəyə yönəlir. Bu da şəhərin mərkəzindən avtobusların 30 dəqiqəyə qədər gecikmələrinə gətirib çıxarır. Ancaq bu dəyişən prosesdir, yəni yollar açıldıqca bu məsələ də öz həllini tapır.

Digər məsələ ondan ibarətdir ki, ümumi son illərin səfər təşkilində daha çox kütləvi avtomobilləşmə müşahidə edilir. İnsanlar səfərlərini fərdi nəqliyyatdan və taksi ilə təşkil edir ki, bunun da yan fəsadı olaraq daha çox avtomobilin küçə-yol şəbəkəsinə çıxması və sıxlığın yaranmasına, həmçinin tıxacın daha uzunmüddətli olmasına gətirib çıxarır.

Ekspert qeyd edib ki, bunu aradan qaldırmaq üçün silsilə tədbirlər görülür. İlkin olaraq axının önünü açılması təmin olunmalıdır. Bunun üçün də ictimai nəqliyyatın üstünlüyünü təmin edən avtobus zolağı şəbəkəsi yaradılır, şəbəkələşdirilir. Buna əməl etməyənlərə cərimə müəyyən olunub. Sonradan çəkindirici alət olaraq saatlıq parkinq işə düşüb. Digər məsələ odur ki, bu günə kimi olmayan qısaməsafəli həllər silsiləsinə velosiped zolağı çəkilir. Qismən piyada infrastrukturu abadlaşıb.

R.Ağamirzəyev düşünür ki, bu məsələyə daha çox diqqət ayırmalıyıq. Çünki şəhərdə piyada hərəkəti məhduddur. Piyada səkiləri davamlı deyil, yekun nəticə olaraq, bu növ hərəkətdə hərəkət məhdudlaşıb və insanlar yolun hərəkət hissəsi ilə hərəkət edir, ya da ümumiyyətlə hərəkət edə bilmir. Bu problemləri aradan qaldırdıqca eyni küçə ilə fərqli hərəkətin təşkili təmin olunur.

Bundan əlavə, nəqliyyat eksperti hesab edir ki, orta və uzaq perespektivdə biz hökmən relsli nəqliyyatı inkişaf etdirməliyik. Yəni, metro şəbəkəsinin genişləndirilməsi və mövcud şəbəkənin bərpası yönündə Suraxanı, Binə, Qala, Maştağa bağları, Hövsan istiqamətində yolun təmiri və qatar sayının artırılmasına ehtiyac var.

“Şəhərin daxilində də sərnişin axınının parçalanmasından ötrü Dərnəgül, Keşlə, Heydər Əliyev prospekti, Nərimanov və Böyükşor stansiyaları qurulmalıdır ki, axın parçalansın. Yəni, avtobus da əlaqələndirici funksiyanı daşısın. Avtobus metro stansiyasına, dəmiryol stansiyasına insanları daşısın və əsas yükü məhz yerüstü nəqliyyat daşımaqla ümumi yükü azaltsın.

Digər həmsöhbətimiz nəqliyyat üzrə ekspert Aslan Əsədov deyir ki, bugünkü gündə tıxaclar elə bir həddə çatıb ki, bu qarşısıalınmaz görünür, ancaq əslində belə deyil. Böyük meqapolislərin özünəməxsus problemləri olur. Əsas da yol infrastruktrunda bu problemlər üzə çıxır və aşkarlanır. Bu gün də nəqliyyat infrastrukturunda başlıca məsələlərdən biri daşınma ilə bağlıdır.

“Məsələn, hər hansısa bir vətəndaş onun yolda olma müddətindən asılı olaraq yol hərəkətinin təşkilinə necə yanaşmasından asılıdır. Yəni, hər bir şəxs istər piyada, istər nəqliyyat vasitəsindən istifadə etsin bir uzaq və yaxın məsafəyə gedərsə, bu zaman onun əsas vaxt itkisinə səbəb olacaq faktorları araşdırması, hansı maneələrin olduğunu bilməsi mütləqdir. Onu gözləyəcək addımları qarşılamalıdır. Bu kimi məsələlər var ki, əsas mahiyyət ondan ibarətdir”,- deyə ekspert qeyd edib.

Bu addımların effektiv olmamasının başlıca səbəbi, axınların idarə edilməməsinə yönəlik atılan addımlar olduğunu bildirən ekspert, hər hansısa bir yerə hərəkət edən zaman nəqliyyat vasitələri ümumi axına nəzərən təsbit edilməli olduğunu qeyd edib.

Aminə Nəzərova

Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) tərəfindən yaradılan Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyası 34 hərfdən ibarət Ortaq Türk Əlifbası təklifi ilə bağlı razılığa gəlib.

Bəs bu əlifbadan harada istifadə olunacaq? Ümumilikdə, bütün türk dövlətlərinin əlifbası dəyişəcəkmi?

Mövzu ilə bağlı "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə açıqlama verən Nizami Cəfərovun sözlərinə görə, ortaq türk əlifbasının elmi müzakirələr səviyyəsində təsdiq olunmasından sonra ikinci mərhələ başlayacaq. 

“Türk dövlətlər təşkilatının katibliyi bunu müzakirə edib, yeni siyasi qərar qəbul edəcək. Siyasi qərar təbii ki, Türk dövlətlərinin başçıları və türk dövlətləri parlamentlərinin təsdiqinə veriləcək. İndidən görürük ki, Türk dövlətlərinin çox görkəmli mütəxəssislərinin bir yerdə müzakirə edərək təsdiq etdiyi bu əlifba çox böyük ruh yüksəkliyi və maraqla qarşılanıb. Çünki bu, Türk dünyasında gedən inteqrasiyanın göstəricisidir. Burada söhbət bütün türk dillərindən yox, ancaq müstəqil respublika olan türk xalqlarının dillərindən gedir. Onlar bir-birlərinin mətnlərini daha rahat oxuya biləcəklər. Məsələn, bu dillərdə “t” səsi varsa, həmin səs türk dövlətlərində eyni işarə ilə yazılacaq. Başqa bir misal da gətirim: “ş” və “ç” səsi bəzi türk dillərində ingilis dilində olduğu kimi “sh” və ya “ch” kimi yazılırdı, indi isə bu olmayacaq. Dövləti olan türk xalqlarının əlifbasında eyni səslərdən və hərflərdən istifadə olunacaq. Bu əlifba hər bir türk dilində istifadə olunacaq. Bəzən deyirlər ki, ortaq türk dili yarananda istifadə olunacaq, amma bu fikir düzgün deyil. Ortaq türk dili rəsmi olmasa da, ortaq ünsiyyət vasitəsi kimi Türkiyə türkcəsindən istifadə texnikası var”.

N.Cəfərov deyir ki, burada əsas məsələ ondan ibarətdir ki, 6 dil üçün təsdiq olunmuş əlifbadan istifadə edəcəyik. Məcbur deyil o türk dillərinin hamısı ortaq türk əlifbasında öz təsdiqini tapmış işarlərin hamısından istifadə eləsinlər. Hansı işarə onların dilinin səs sistemində müvafiq əksini tapacaqsa, ondan istifadə edəcəklər. Məsələn, “ə” hərfi ortaq əlifbada var, amma bu hərfdən azərbaycanlılar və müəyyən qədər qazaxlar istifadə edəcəklər. Onlar kiril əlifbasında da “ə” hərfindən istifadə edirlər. Latın əlifbasına keçdikləri zaman isə “a” üzərində 2 nöqtə ilə ifadə olunan hərfdən istifadə edəcəklər. Burada sual yaranır ki, bəs bu, prinsiplərə uyğundurmu? Hansı hərfdən istifadə olunması isə işin gedişatında bəlli olacaq və iki variantdan biri seçiləcək. Çox güman ki, “ə” hərfindən istifadə edəcəklər. Burada əsas məqsəd inteqrasiyadır, yazının eyniliyini qorumaqdır. Ayrı-ayrı türk dillərində də bu əlifbadan istifadə olunacaq. 

“Türk dövlətləri arasında rəsmi yazışmaların bu ortaq əlifbaya heç bir aidiyyəti yoxdur. Rəsmi yazışmalar ingiliscə də ola bilər. Çünki Türk Dünyası beynəlxalq aləm ilə bağlıdır. Hətta rəsmi yazışmalar hər bir türk dövlətlərinin öz dilində ola bilər. Məsələn, özbəklər rəsmi məktublarını Azərbaycana özbəkcə ünvanlaya bilərlər. Biz də bu məktuba rəsmi cavabı azərbaycanca yaza bilərik. Çünki bu sahədə tərcümə sistemi də yaxşı fəaliyyətə başlayıb. Bu əlifba konkret olaraq ona görə qəbul olunmur ki, türk dilləri bir-birləri ilə hansısa ortaq əlifbada yazsınlar. Biz bu əlifbanı hazırlayandan sonra ümumi qaydaları ifadə edən rəsmi sənəd qəbul etdik. Bu rəsmi sənədi biz bütün – 6 türk dilində qəbul etdik. Hətta qərara gəldik ki, əsas olaraq bu sənədin ingiliscəsi də götürülsün. Çünki o beynəlxalq dildir”. 

Dilçi alim qeyd edir ki, Mərkəzi Asiyadakı türk dövlətlərinin əlifbasının kiril əlifbasında olması məsələsinə gəldikdə isə yalnız 2 dövlətin əlifbası belədir. Onlar Qazaxıstan və Qırğızıstandır. Artıq neçə ildir ki, Qazaxıstan rəsmi dövlət səviyyəsində qərar qəbul edib ki, latın əlifbasına keçilsin. Hətta bununla bağlı layihələr də təqdim olunub. Qazax dilinin səs quruluşu və fonetikasənın problemi var. Uzun illər onlar kiril əlifbasından sui-istifadə ediblər. Vaxtı ilə biz də kiril əlifbasının bütün hərflərini qəbul etmişdik. “Ya yu ye tsı” bunlar zaman-zaman bizim dilimizin yazısından götürüldü. Amma Qazax dilində bunların böyük bir hissəsi qalıb və müəyyən anlaşılmazlıqlar yaradır. Bu əlifbanın yaradılması türk dövlətlərinin latın əlifbasına keçidini sürətləndirir. Bütün dünya görür ki, hər hansı bir ayrılıqdan söhbət getmir. Türklər bir yerə yığışıb dünyanı dağıtmaq istəmir:

“Qazaxlar görürlər ki, Latın əlifbası kiril əlifbası qədər rahat mənimsənilir və üstünlüyü odur ki, türk dünyası ilə birlik əmələ gətirir. Hətta daha mükəmməldir və dilin bütün xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. Kiril əlifbası Qazax dilini rus dili ilə eyni əlifbanı işlətmək onu rus dili ilə yaxınlaşdırır. Amma rus dilinə yaxınlaşması üçün genetik bir səbəb yoxdur. Onlar mənşəcə fərqli-fərqli dillərdilər. Qazax dilinin türk dillərindən ayrı düşməsi həmin dillərin inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Çünki öz mühitindən aralı düşür və yad mühitə düşür. Rusiyanın icazə verib-verməməsi məsələsinə gəldikdə isə bu demokratik hal olmadığına görə təbii ki, burada Rusiyanın təyziqi sona qədər gedə bilməz və sona qədər bu xalqların taleyini həlledici qüvvəyə çevirə bilməz”.

Mədinə Useynova